Uilen in Nederland - Ruigpootuil - Stichting Kerkuilenwerkgroep Nederland

RUIGPOOTUIL (Aegolius funerus)

Een portret
De Ruigpootuil is een kleine uil (25 cm). De sluier is groter dan die van de Steenuil en is donker omrand. Tussen de helder gele ogen bevindt zich aan beide kanten van de snavel een zwarte vlek. De bovenkant van het verenpak is donkerbruin met witte vlekken en de lichte onderkant heeft grijsbruine vlekken. De uil heeft wit bevederde poten en klauwen, vandaar de naam Ruigpootuil.

Gedrag
De Ruigpootuil is alleen ’s nachts actief. Zijn aanwezigheid kan worden vastgesteld door zijn territoriale zang. Vanaf februari laat het mannetje hol klinkende fluittonen horen: poe-poe-poe-poe-poe-poe”. De zang gaat met onderbreking van enkele seconden de gehele nacht door. De alarmroep is een scherp “kip-kip” of “tsoek”.

Verspreiding
De Ruigpootuil komt voor in Noord- en Midden-Europa . In Midden-Europa broedt de uil in uitgestrekte bossen. Sinds 1960 is er een uitbreiding van het verspreidingsgebied vastgesteld in West-Duitsland, Oost-België en Frankrijk. In Nederland is hij voor het eerst waargenomen in 1971 in Drenthe en in 1977 werd een roepend mannetje in Noord-Brabant gehoord. In die periode zijn enkele broedgevallen van de Ruigpootuil vastgesteld, o.a. op de Hondsrug in Drenthe. Daarna was het lange tijd stil, totdat Koert Scholten (Bakkeveen) op 29 maart 1999 een roepende Ruigpootuil in de bossen van Bakkeveen hoorde en een paar dagen later ook één in de omgeving van Norg. Na ruim 30 jaar werden er dit jaar op twee plaatsen in Midden-Drenthe twee nesten gevonden van de Ruigpootuil. Van de vier eieren in het eerste nest kwamen twee jongen uit, die vrijwel direct na het uitvliegen werden gepredeerd. In het tweede nest werden vier jongen geboren, waarvan drie succesvol uitvlogen. Ook hier werden later resten van één jong gepredeerd teruggevonden.

Biotoop
De Ruigpootuil is aangewezen op oude, bestaande holten van vooral de Zwarte Specht (in den en beuk). Overdag heeft hij als roestplaats naaldbomen nodig. In Scandinavië broedt de uil ook in hooggelegen berkenbossen. Noodzakelijk zijn open plekken in het bos om te kunnen jagen.

Voedsel
De jacht vindt plaats vanuit een uitkijkpost. Hij lokaliseert de prooien uitsluitend op het gehoor. Het voedsel van de Ruigpootuil uit Midden-Europa bestaat voor 90% uit muizen en 9% uit vogels.

Voortplanting
In het eerste levensjaar zijn Ruigpootuilen geslachtsrijp. De paarbinding is slechts voor één seizoen.In april wordt met de leg begonnen. Het wijfje legt 3 tot 6 eieren en broedt vanaf het tweede ei in tegenstelling tot andere uilen, die vanaf het eerste ei beginnen te broeden. Na vier weken komen de jongen uit. Het wijfje blijft drie weken bij de jongen in het nest, zodat het mannetje voor de voedselaanvoer moet zorgen. De jongen wegen bij het uitkomen van het ei slechts 8 gram. Na 30 dagen vliegen ze uit en keren ze niet terug in de nestholte, maar zoeken een plek in een boom waar ze nog 3 tot 5 weken door hun ouders worden verzorgd. De sterfte in het eerste jaar is bijzonder hoog, namelijk 80%. Ruigpootuilen kunnen 10-15 jaar oud worden.
Bedreiging
De predatie van de boommarter en de Bosuil kan in bepaalde gebieden zeer hoog zijn. Ruigpootuilen zijn gemakkelijk te vinden door het voortdurende geluid dat ze maken. Door de houtkap is er een groot tekort aan natuurlijke broedholtes. Men kan de Ruigpootuilen helpen door nestkasten te plaatsen, zolang er geen natuurlijke holten aanwezig zijn. In Duitsland worden de nestkasten op twee manieren tegen boommarters beschermd. In de eerste plaats door om de boomstam, waar de kast hangt een blikken manchet aan te leggen. De marter kan er dan niet overheen klimmen. Een tweede manier is het bekleden van de kast met plastic platen, die dan zover vooruit steken, dat de marter niet in de kast kan komen.

Ruigpootuilen terug in Nederland
Artikel over de ontdekking van de Ruigpootuilen in Drenthe door Willem van Manen, Aaldrik Pot, Gert Ottens & Marnix Jonker.

Terug naar uilen in Nederland